Czym jest WCAG?

WCAG – co to jest?

WCAG (z ang. Web Content Accessibility Guidelines), czyli wytyczne dotyczące ułatwień w dostępie do treści publikowanych w Internecie. To zbiór dokumentów, które określają jakie warunki musi spełniać strona, aby była dostępna dla wszystkich, ze szczególnym uwzględnieniem osób z trudnościami oraz niepełnosprawnych. WCAG zostały opublikowane przez WAI czyli Web Accessibility Initiative.

Wytyczne WCAG zostały stworzone po to, aby jednoznacznie wskazać aspekty, które na stronach www oraz w aplikacjach mobilnych mogą stanowić barierę dla osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności. Dokumenty współtworzące WCAG określają także rozwiązania, których wdrożenie sprawi, że strona internetowa będzie przyjazna i dostępna dla osób borykających się z trudnościami i ograniczeniami. W tym miejscu możesz zapoznać się z dokładnymi wytycznymi standardu WCAG.

Podstawa prawna i historia WCAG

Już w 1999 r. pojawiła się pierwsza wersja standardu WCAG 1.0., która wskazywała na konieczność udostępniania treści w sposób dostępny dla jak największej grupy odbiorców. Jednak to jeszcze nie były czasy, kiedy skupiano się na takich aspektach. W tamtym okresie dużym osiągnięciem było w ogóle udostępnianie treści za pośrednictwem Internetu. To był czas kiedy zwiększano możliwości sprzętowe i sieciowe i tym koncentrowali się twórcy witryn.

W 2008 r. opublikowano standard WCAG 2.0., który dużo bardziej precyzyjnie określał jakie kryteria należy spełnić, aby zapewnić dostępność witryny. Kryteriów tych było oczywiście znacznie więcej niż w pierwotnej wersji dokumentu. Po pierwsze ze względu na większą świadomość potrzeb osób niepełnosprawnych, ale również przez znaczny rozwój Internetu i możliwości jakie daje. Wytyczne stały się normą międzynarodową (ISO/IEC 40500:2012), a następnie zostały również zaadaptowane w europejskiej normie EN 301 549.
Czerwiec 2018 r. przyniósł aktualizację standardu – pojawił się WCAG 2.1. Wersja ta jest udoskonaleniem i uzupełnieniem poprzedniego standardu. Zostały w niej uwzględnione wszystkie nowoczesne rozwiązania techniczne, a wytyczne zostały do nich dopasowane. Wszystkie poprzednie kryteria zostały zachowane, jednak opis niektórych z nich został rozwinięty i dodano również nowe wytyczne.

Pojawienie się WCAG 2.1. sprawiło, że powstała także Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady UE 2016/2102 z dnia 26 października 2016 r. Wprowadzenie Dyrektywy wymusiło nowelizację polskiego prawa. W Polsce Dyrektywę Unijną wdraża Ustawa z dnia 4 kwietnia 2019 r. o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych (Dz. U. 2019 poz. 848). Ustawa wprowadza aktualizację wymogów do standardu WCAG 2.1., ale także m. in. obowiązek zamieszczania na stronach internetowych deklaracji dostępności, określa zakres monitoringu stron i aplikacji mobilnych oraz zasady, zgodnie z którymi ma być wykonywany, jak również procedury wdrażane w przypadku niedostosowania się podmiotu do obowiązujących wytycznych i norm.

4 filary WCAG i poziomy dostępności

Standard WCAG tworzą cztery główne zasady, które muszą być zapewnione, aby można było uznać stronę internetową za dostępną. Są to:

1. Percepcja, czyli postrzegalność – treści publikowane na stronie internetowej muszą być prezentowane w sposób, który będzie odpowiedni dla wszystkich odbiorców, również osób z trudnościami i ograniczeniami. Przykładem może być uzupełnianie atrybutów alt przy obrazkach, co pozwoli przekazać osobom niewidomym informację, że na stronie jest obrazek i co on prezentuje.
2. Funkcjonalność – przyciski na stronie, kontrolki, nawigacja, formularze – wszystkie te i inne części składowe witryny powinny być dostępne dla osób z różnymi ograniczeniami. Powinny zostać wdrożone rozwiązania, które np. pozwalają na poruszanie się po stronie wyłącznie przy użyciu klawiatury – dla osób, które nie są w stanie korzystać z myszki. Najważniejsze jednak jest poprawne działanie zaimplementowanych rozwiązań i funkcjonalności.
3. Zrozumiałość – treści zawarte na stronie oraz jej obsługa powinny być możliwie klarowne i zrozumiałe dla wszystkich odbiorców. Dotyczy to nie tylko samego znaczenia treści, ale także np. kwestii użytego języka – jeśli treść jest w języku obcym, powinno być to zaznaczone.
4. Rzetelność (solidność) – struktura strony www oraz jej działanie powinno spełniać standardy odpowiednie dla wykorzystanych technologii, co pozwoli na poprawne funkcjonowanie witryny. Ponadto treści i inne materiały powinny być udostępniane tak, aby współpracowały z technologiami wspomagającymi (np. czytniki dla osób niewidomych).

Oczywiście dla każdej z tych zasad podane są szczegółowe wytyczne oraz kryteria do wytycznych, dzięki którym można ocenić czy założenie zostało zrealizowane. Są to tzw. kryteria sukcesu. Kryteria zostały przyporządkowane do poszczególnych poziomów dostępności. Są trzy poziomy dostępności A, AA i AAA. Każdy wyższy poziom oznacza konieczność spełnienia kryteriów z poziomu niżej, co oznacza, że chcąc spełnić kryteria z poziomu AAA, należy również wypełnić wszystkie kryteria z poziomów A i AA.

Kto musi wdrożyć wytyczne WCAG?

Standardy i wytyczne zamieszczone w WCAG 2.1. dotyczą przede wszystkim stron internetowych podmiotów publicznych. Takie strony, jako że dotyczą każdego z nas, powinny również być dostępne dla wszystkich – bez względu na ograniczenia. Oczywiście wszystkie inne strony instytucji czy organizacji, które dedykowane są osobom niepełnosprawnym i starszym również powinny spełniać standard WCAG 2.1. Tylko wtedy ich działanie faktycznie ma sens, ponieważ mogą dotrzeć z treścią do wszystkich osób zainteresowanych. Należy też podkreślić, że Ustawa nie wymusza tworzenia stron internetowych czy aplikacji, jeśli jednak taka instytucja już je posiada lub zamierza utworzyć, musi spełniać wytyczne WCAG.

Oczywiście nie ma ograniczeń w kwestii tego, że jakieś strony nie mogą wypełniać tych wymagań – Twoja strona www jak najbardziej może być stroną dostępną dla wszystkich.

Deklaracja dostępności

Główny cel WCAG to zdefiniowanie standardów i wytycznych, których spełnienie wpłynie na zwiększenie dostępności witryny. Po wprowadzeniu takich rozwiązań, zgodnie z Ustawą, konieczne jest zamieszczenie na stronie www oraz w Biuletynie Informacji Publicznej deklaracji dostępności.

Deklaracja dostępności zawiera informacje na temat poziomu dostępności strony internetowej oraz aplikacji mobilnej, a także dostosowania budynku, w którym mieści się instytucja, do potrzeb osób niepełnosprawnych i z ograniczeniami.

Oczywiście samo zamieszczenie deklaracji na stronie www w żaden sposób nie zapewnia jej dostosowania dla osób z ograniczeniami i trudnościami. Deklaracja ma charakter informacyjny i stanowi niejako podsumowanie wykonanych prac dostosowawczych. Należy także podkreślić, że również omawiana deklaracja powinna zostać skonstruowana w określony sposób i musi zawierać konkretne informacje, aby spełniała narzucone wymagania.

WCAG na Twojej stronie www

Jest wiele stron internetowych, co do których prawo określa, że muszą dla nich zostać wdrożone wytyczne WCAG. Są to przede wszystkim witryny dedykowane m. in. osobom niepełnosprawnym, gdzie znajdują się istotne dla nich treści i informacje.

Jednak to, że Twoja strona www lub sklep internetowy nie jest poświęcona typowo osobom z dysfunkcjami, nie oznacza, że takie osoby nie korzystają lub nie chciałyby z niej skorzystać. To samo dotyczy osób starszych, które często również mają pewne ograniczenia, które przychodzą wraz z wiekiem. Wdrożenie rozwiązań zgodnych z WCAG to ukłon w stronę tych, którzy nie zawsze mają możliwości wykonywać rzeczy, które z łatwością przychodzą osobom w pełni zdrowym. Ponadto pamiętaj, że to właśnie przyjazność osobom niepełnosprawnym, może być tym, co wyróżni Twoją stronę internetową wśród wielu podobnych witryn.

Przykłady rozwiązań zgodnych z WCAG

Jest wiele rozwiązań, których implementacja i wdrożenie pozwoli zwiększyć dostępność witryny. Przede wszystkim użytkownicy powinni mieć możliwość znacznego powiększenia widoku strony przy użyciu narzędzi jakie oferują przeglądarki. Dobrym i jednocześnie chyba najczęściej spotykanym rozwiązaniem jest możliwość zastosowania zmiany kontrastu kolorystycznego treści oraz zmiany wielkości czcionki na stronie www. Pozwala to na zwiększenie czytelności strony dla osób z problemami ze wzrokiem. Natomiast niewidomi korzystają z czytników ekranu, które przetwarzają nie tylko tekst ze strony na słowa, ale korzystają również z atrybutów alt obrazków, aby przekazać odbiorcom, że w treści występuje obraz i co na nim jest. Ponadto czytniki informują o pojawiających się na stronie formularzach do wypełnienia.

Inny przykład udogodnienia – tym razem dla osób, które nie mogą korzystać z myszki, to wdrożenie rozwiązań pozwalających na nawigację po stronie internetowej wyłącznie przy użyciu klawiatury.

Jeśli chodzi o pliki multimedialne na stronie www to należy unikać elementów animowanych, które bardzo szybko się zmieniają, ponieważ nie tylko rozpraszają odbiorców, ale mogą być również niebezpieczne dla osób wrażliwych na takie bodźce. Ponadto wszystkie pliki multimedialne, w tym dźwiękowe, powinny mieć transkrypcję tekstową – to zapewni dostępność dla osób niesłyszących.

Jak wdrożyć WCAG na stronie internetowej?

WCAG obejmuje cały szereg wytycznych i standardów, które powinny spełniać strony przyjazne osobom z różnymi trudnościami lub ograniczeniami. Projektowanie i tworzenie od podstaw stron www z zachowaniem wytycznych standardu WCAG 2.1. nie stanowi problemu dla doświadczonego web dewelopera. Dlatego chcąc utworzyć dostępną witrynę, najlepiej udać się do profesjonalnej agencji interaktywnej, gdzie eksperci obeznani z tematem bez problemu zaprojektują stronę internetową zgodną z oczekiwaniami i wymogami norm.

Zdecydowanie większym wyzwaniem jest kompleksowe dostosowanie istniejącej witryny tak, aby spełniała wytyczne WCAG 2.1. Dostosowanie niektórych aspektów i elementów strony www nie jest trudne i z pewnością każdy użytkownik CMS WordPress poradzi sobie z takim zadaniem. Przykładem może być uzupełnienie atrybutu alt przy obrazach zamieszczonych na stronie. Nie jest to skomplikowane, a podjęcie tego działania może pomóc osobom niewidomym lub słabowidzącym, które korzystają ze specjalnego oprogramowania zamieniającego tekst w przekaz głosowy. W takim przypadku jeśli na stronie pojawia się obraz, czytnik czyta tekst alternatywny zapisany w atrybucie alt – dzięki temu użytkownik wie, że w witrynie jest grafika i co ona przedstawia. Jednak wdrożenie wszystkich zalecanych wytycznych i rozwiązań wymaga znacznie większych umiejętności. I chociaż są rzeczy, które łatwo wykonać samodzielnie, przy kompleksowym wdrażaniu wytycznych warto postawić na wiedzę i doświadczenie profesjonalistów. W takim przypadku najlepiej nawiązać kontakt ze specjalistami, których znajdziesz np. w Agencji Interaktywnej. Osoby z doświadczeniem branżowym przeprowadzą audyt strony www pod kątem dostępności, zidentyfikują słabe punkty, a następnie wskażą jakie dalsze kroki należy podjąć i z pewnością pomogą przejść przez ścieżkę wdrożeniową.

Podsumowanie

Internet ma w sobie ogromny potencjał. Technologia ta jest stale rozwijana i każdego dnia poznajemy nowe możliwości jakie oferuje nam Sieć. W tym momencie praktycznie każdy sektor naszego życia ma odzwierciedlenie w Internecie. W dużej mierze to właśnie tam szukamy informacji, przeglądamy kanały informacyjne, social media pozwalają na utrzymywanie kontaktów, platformy streamingowe zapewniają nam rozrywkę, możemy robić zakupy w tworzonych sklepach internetowych, a nawet załatwiać sprawy urzędowe. W dzisiejszych czasach coraz trudniej wyobrazić sobie świat bez Internetu.

WCAG powstało po to, aby całe dobrodziejstwo Internetu i stron www było dostępne także dla osób, które są niepełnosprawne, starsze lub mają inne trudności ograniczające ich możliwości działania w Sieci. Wdrożenie standardów przedstawionych w WCAG daje wszystkim odbiorcom równe szanse w dostępie do stron www. Także do Twojej strony. Projektując stronę internetową warto pamiętać, że będą z niej korzystać różne osoby, a nie wszyscy użytkownicy są tak samo sprawni i mają jednakowe możliwości.